1. معرفي الگو

روش الگويي از مهم ترين و رايج ترين روش هاي تريتي است که در قرآن کريم بارها به آن اشاره شده است . الگو يا همان اسوه ، به معناي پيشوا و نمونه و سرمشق است. برخي از اين آيه ها چنين است:
1. لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه لمن کان يرجوا لقاء الله و اليوم الاخر(احزاب: 21)
بدون شک، براي شما در (اقتدا به) رسول خدا سرمشقي نيکوست ، براي آن که به خدا و روز بازپسين اميد دارد .
2. قد کانت لکم اسوه حسنه في ابراهيم والذين معه (ممتحنه :4)
بي گمان براي شما در (پيروي از) ابراهيم و کساني که با اويند ، سرمشقي نيکوست .
3. لقد کان لکم فيهم اسوه حسنه؛ قطعاً براي شما در (پيروي از) آنان سرمشقي نيکوست» .(ممتحنه: 6)
وجود الگو هاي بزرگ و راستين ، همواره عاملي موثر در تربيت انسان است. هم از اين روست که پاکي و عصمت، در همه پيامبران و امامان شرط است تا سخن ، عمل و سکوتشان همه راهنما و حجت باشد و الگوهايي در همه زمينه ها باشند.(1)
همچنين در قرآن کريم به جز پيامبران الهي، مؤمنان نيز در رديف الگو معرفي شده اند. براي نمونه، درباره کساني که نمونه کامل عبادت و بندگي اند چنين آمده است:
کانوا قليلاً من الليل ما يهجعون و بالاسحارهم يستغفرون و في اموالهم حق للسائل و المحروم (ذاريات: 17-19)
از شب اندکي را مي غنودند و در سحرگاهان از خدا آمرزش مي خواستند و در اموالشان براي سائل و محروم حقي معين بود.
يا آنکه نمونه ايثار و انفاق در راه خدايند، چنين توصيف شده اند:
ويؤثرون علي انفسهم و لو کان بهم خصاصه. (حشر9)
و ديگران را بر خويش مقدم مي دارند ، هر چند خود بدان نيازمند باشند.
پيام متن: 
شناساندن الگوهاي شايسته ديني ، يکي از مهم ترين و مؤثر ترين شيوه هاي تربيت عملي است که راه دست يابي به هدف هاي والا را نزديک تر و آسان تر مي کند.

2. تشويق 

از ديگر روش هاي اثرگذاري تربيتي ، تشويق است که در قرآن کريم از آن با لفظ « تبشيرو بشارت» ياد شده است . درعلم روان شناسي امروز نيز اين بر شيوه ، بسيار تأکيد مي شود.
روش تشويق، عبارست است از ارائه يک محرک مطلوب پس از انجام دادن رفتار مطلوب ، براي افزايش ، تکرار و تثبيت آن رفتار، براي نمونه، پس از سلام کردن متربي ، هديه اي به او تقديم يا او را با کلامي تشويق مي کنيم .(2)
تشويق ، رغبت هاي دروني فرد را براي انجام دادن کار مورد نظر بي مي انگيرد و روحيه او را براي در پيش گرفتن رفتار شايسته تقويت مي کند.
پيامبران الهي و معصومين عليهم السلام براي اساسي ترين هدف خود، يعني شکوفا ساختن فطرت الهي در انسان ها ، از عامل مهم تشويق بهره مي بردند.
در قرآن نيز خداوند بارها انسان ها را به دادن پاداش در مقابل نيکي ها بشارت داده است . 
اميرالمؤمنين علي عليه السلام درباره نقش تشويق و تنبيه الهي در تربيت آدمي مي فرمايد: 
خداي مهربان پاداش را بر طاعت و کيفر را بر گناه خود قرار داده است تا بندگانش را از عذاب خويش باز دارد و به سوي بهشت روانه سازد.(3)
برخي از نمونه هاي ظاهري تشويق بنا بر آنچه در قرآن آمده است عبارتند از شکل گفتاري و کلامي، مالي، عاطفي و رواني ، معنوي و ارزشي ، علمي و فعلي.
در سيره پيامبر خدا و معصومين عليهم السلام استفاده از شيوه تربيتي تشويق بسيار به چشم مي خورد .
براي نمونه ، در روايت است : نوجواني که هنوز به سن بلوغ نرسيده بود، عطسه زد و پس از آن بنا بر سيره و سنت مسلمان گفت : «الحمد لله رب العالمين» در اين هنگام که پيامبر شاهد اين جريان بود ، به او فرمود : «بارک الله فيک؛ آفرين بر تو باد » و با اين گفتار خويش ، او را تشويق کرد.(4)
همچنين نقل مي کنند : روزي کميت بن زيد اسدي، شاعر بزرگ شيعي به حضور امام باقر عليه السلام شرف ياب شد و اشعاري را برايشان خواند. امام باقر عليه السلام هديه اي به همراه جامه اي به او داد . کميت گفت : به خدا سوگند ، من شما را براي مسائل دنيوي برنگزيدم . اگر چنين مي خواستم، به کساني روي مي آوردم که دنيا را در چنگ خود دارند. شما را براي ارزش هاي عالي انساني و ديني برگزيده ام . از اين رو، لباس هاي شما را که نمونه اي از معيار انتخاب شماست ، برمي گزينم .(5)
پيام متن: 
اگر با نيکوکار و بدکار يکسان رفتار شود، نظام تربيت ناکار آمد و ميل به بدي و بي ميلي به خوبي افزون مي شود. بنابراين بايد نيکوکار را تشويق کرد تا زمينه براي انجام دادن کارهاي شايسته ، آماده تر و از تمايل او به انجام دادن کارهاي ناروا کاسته شود.

3. هشدار(انذار)

انسان همواره در معرض خطا و اشتباه است و نفس سرکش، همواره او را به سوي بدي ها فرا مي خواند، همان گونه که در قرآن کريم مي خوانيم « ان النفس لاماره بالسوء؛ آدمي را به گناه و بدي فرمان مي دهد » (يوسف 53)
به سبب خطرناک بودن نفس اماره ، خداوند گاهي شيوه انذار و هشدار را در پيش مي گيرد تا بدين گونه خواسته هاي او را تعديل و از طغيانش کاسته شود .
بر اين اساس در برخي شرايط ، انذار، بهترين راه نجات آدمي از تباهي و مايه حيات بخشي وي است .
خداوند همان گونه که بارها از شيوه تربيتي تشويق براي انگيزه دادن به بندگانش در راه عمل تبه دستورهاي ديني استفاده کرده ، انذار را نيز براي بيداري و تربيت انسان ها لازم دانسته است . به تعبير زيباي سعدي:
درشتي و نرمي به هم در ، به است 
چو رگ زن که جراح و مرهم نه است
از نمونه هاي تنبيه و ترساندن در قرآن ، رفتار نادرست و ناپسند قوم يهود و واکنش تنبيه گونه خداوند در برابر رفتار ناشايست آنهاست . خداوند در قرآن مي فرمايد:
فبظلم من الذين هادو حرمنا عليهم طيبات احلت لهم و بصدهم عن سبيل اله کثيرا.(نسا 160)
پس به سزاي ستمي که از يهوديان سر زد و به سبب آنکه مردم بسياري را از راه خدا باز داشتند چيزهاي پاکيزه اي که بر آنان حلال شده بود ، حرام کرد.
علي عليه السلام نيز نسبت دهندگان ناروا را تنبيه مي گرد، بدين گونه که نقل مي کنند، روزي دو مرد با هم نزاع مي کردند . يکي از آنان به فرد مقابل دشنام داد و گفت: پدرت ديوانه است . ديگري نيز همان نسبت را به او داد. آنان را نزد علي عليه السلام آوردند . حضرت تازيانه اي به دست اولي داد و گفت : بيست ضربه به او بزن . سپس تازيانه را از دستش گرفت و به دومي داد و گفت : تو نيز بيست ضربه به او بزن و بدين ترتيب ، هر دو را تنبيه کرد.(6)
پيام متن: 
براي اصلاح کساني که با مدارا و رفتار نرم اصلاح نمي شوند ، شيوه انذاز، مجازاتي نيکو است .
لطف حق با تو مداراها کند 
چون که از حد بگذرد، رسوا کند
(مولوي)